Darphane Müzesi, Türkiye Cumhuriyeti`nin 100. yılı kapsamında kapılarını Anadolu Ajansına açtı.
Antik Yunan`dan Orta Çağ Avrupası`na, Osmanlı döneminden Cumhuriyet`e kadar yaklaşık 13 bin eserin bulunduğu müzede, çok kıymetli para, madalya ve nişanlar yer alırken, Atatürk dönemine ait banknotlar da dikkati çekiyor.
1467 yılında kurulan ve önceleri Darphane-i Amire olarak adlandırılan Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğünün müzesinde Atatürk dönemine ait Osmanlıca, Fransızca ve Türkçe yazıların bulunduğu banknotlar, ziyaretçileri, Cumhuriyet döneminin ilk yıllarına götürüyor.
Cumhuriyet dönemi ilk banknotlar Londra`da basılıyor
Cumhuriyet`in ilk 15 yılına ait kağıt paralar arasında, Fransız matbaa şirketi Thomas De La Ruse Company tarafından 1925`te Londra`da basılarak Ankara`ya gönderilen Osmanlıca ve Fransızca yazılı banknotlar yer alıyor. Bu paralar, Atatürk`ün emriyle basılan ilk banknotlar olarak dikkati çekiyor.
1925 sonunda Türkiye Büyük Millet Meclisi`nde kabul edilen "Mevcut Evrak-ı Nakdiyenin Yenileriyle İstibdaline Dair Kanun" ile basılan Türkiye Cumhuriyeti`nin banknotları arasında 1 lira, 5 lira, 10 lira, 500 lira ve 1000 liralık banknotlar bulunuyor.
Banknotların en üstünde Osmanlıca olarak Türkiye Cumhuriyeti yazarken, Maliye Vekili Mustafa Abdulhalik imzalı bu paralar Ali Sami Boyar tarafından tasarlanan 1. emisyon banknotlar olarak öne çıkıyor.
İlk banknotlar, üzerlerindeki farklı fotoğraflarla dikkati çekiyor
Harf Devrimi öncesi basılan 1. emisyon paralar, üzerlerindeki farklı fotoğraflarla dikkati çekiyor.
1 Türk lirasının ön yüzünde 1. TBMM Binası, Ankara Kalesi ve kara sabanla çift süren bir köylünün fotoğrafı yer alırken, arka yüzünde eski başbakanlık binası bulunuyor.
5 liranın ön yüzünde kurt figürü, arka yüzünde ise Ankara`nın Yenimahalle ilçesinde bulunan ve 1922 yılında Anadolu Selçuklu sultanlarından I. Alaeddin Keykubad adına Kızılbey tarafından yaptırılan Akköprü yer alıyor.
10 liranın önünde kurt figürü, arkasında Ankara Kalesi`nden bir kare bulunuyor.
100 liranın ön yüzünde Atatürk portresi, arka yüzünde ise Anadolu`dan bir köy resmi kullanılıyor.
500 liranın önünde Sivas Gök Medrese, dış yüzünde ise Sivas`tan genel bir fotoğraf yer alıyor.
Banknotların en büyüğü olan 1000 lirada ise ön yüzünde hilal içerisinde Atatürk portresi, dış yüzünde Sakarya demir yolu hattı bulunuyor.
Para basma yetkisi TCMB`ye geçiyor
Darphane Müzesi`nde 1928 Harf Devrimi sonrasında basılan 2. emisyon kağıt paraların replikaları da yer alıyor. 3 Ekim 1931`de Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının (TCMB) kurulmasıyla para basma yetkisi Osmanlı Bankasından TCMB`ye geçiyor.
Merkez Bankasının piyasaya sunduğu ikinci emisyon kağıt paralar sadece Türkçe Latin harfli olarak tasarlanıyor ve 15 Ekim 1937`de piyasaya sürülüyor. Bu tarihte piyasaya sürülen 5 liralık banknot Türkiye Cumhuriyeti`nin Latin harfleriyle basılan ilk kağıt banknotu olarak öne çıkıyor.
İkinci emisyon kağıt paralar sadece Türkçe Latin harfli olarak tasarlanırken, 1937 ve 1938 yıllarında yeni emisyonun 5, 10, 50 ve 100 liralıkları tedavüle giriyor.
Kaynak: AA
