Gıda enflasyonunda aracılar problem!
Bu haftaki bir demecinde Cumhurbaşkanı R. Tayyip Erdoğan, gıda enflasyonuna dikkat çekti. Bu durumu da, bir süre önce bu köşede yazdığım üzere özellikle fasulye ve ayçiçeğindeki örneklerindeki uluslararası fiyat artışı, kuraklık ve yapısal sorunlar ile ilişkilendirdi.
Yapısal sorunlar ile ilgili de bir ipucu verdi: “Üç beş açgözlü tüccarın milletimizin ekmeğini, aşını zehir etmesine izin veremeyiz.”
Dolayısıyla gıda tedarik zincirinde üreticiden sonraki aşamalardaki sorunu tekrar vurgulamış oldu. Bu, herkes tarafından bilinen, yıllar içinde hükümetlerin de devamlı üzerinde konuştuğu bir konu.
Buradaki durumun sorumlusu elbette üreticiler yani çiftçiler değil. Ancak genelde bedeli ödeyen ise üreticiler ve tüketiciler.
Ürün fiyatlarının arzın artarak düşürülmesi için alınabilecek önlemlerde şu ana kadar ithalat yöntemi dahi kullanıldı. Kurban öncesi izin verilen et ithalatını hatırlayın. Ancak, ithalat üreticiyi daha düşük hatta zararına satış fiyatlarına mahkûm ederken, tüketicinin önüne mal geldiğinde fiyatı da o kadar ucuzlamış görünmüyordu.
Yeterli yerli arz oluşturmak, aracılar, depolama, nakliye ve haller ele alınması gereken yapısal konular. Hal yasası buradaki en önemli araç olabilir. Bazı ürün gruplarında %30’a hatta üzerine çıkabilen ürün kayıplarının engellenmesi, aracıların azaltılması, üreticiden doğrudan alım imkânlarının sağlanması, üretici birliklerinin satış imkânlarının artması, ürünlerin depolanma, nakliye, ambalaj koşulları ile ilgili düzenlemeler yasalar ile sağlanabilir. Ancak her yasa gibi bu çalışmaların sağlıklı şekilde çalışması da denetime bağlı olacaktır.
Bununla beraber ürün gözetimi ile ilgili bir mekanizmanın kurulduğunu daha önce duymuştuk. Gerek hal yasasında yapılacak değişiklikler gerekse yurdun herhangi bir yerinde herhangi bir tezgâhtaki ürün fiyatlarındaki anormallikler böyle bir ürün gözetimi yazılım sistemi ile fark edilebilecektir. Elbette yapısal konular sadece aracılarla ilgili değil. Girdiler, finansman maliyetleri, birliklerin ve kooperatifleşmenin zayıflığı, teknoloji parkı, üretim teknikleri, tohum ve diğer konular titizlikle ele alınmalıdır.
Enflasyondaki büyük kalem, gıda enflasyonu. Gıda enflasyonunu üreticinin hakkını da vererek çözebilmek, enflasyonu bir nebze çözecek. Enflasyon da faiz ile ve paramızın değeri/kurlar ile doğrudan ilişkili. Bu konunun yapısal şekilde çözülmesi için bakan seviyesinin üstünde yürütmenin başı Cumhurbaşkanı’nın ifadeleri önemli ve çözüm için önemli bir fırsat.
