Bir Türkistan aydını olarak Kasım Tınıstanoğlu ve eserleri
Kendi halkının derdiyle dertlenmiş, hayatı boyunca milleti için yaşayan Kasım Tınıstanoğlu’nu Türk dünyası olarak kendi bakış açımızla değerlendirmenin ve tarihi gerçekleri kabul etmenin zamanı gelmiştir. Bu sebeple, Kasım Tınıstanoğlu’nu, Türk dünyasında daha iyi tanınması ve anlaşılabilmesi için tanıtmak gerekmektedir.
Devlet adamı, şair, yazar, mütercim, gazeteci ve bilim adamı kimlikleriyle çok yönlü bir vasfa sahip olan Kasım Tınıstanoğlu, yaşamı boyunca milleti için mücadele eden bir Kırgız aydınıdır. İşte, Kırgızistan’da bu yolda mücadele eden isimlerden olan Kasım Tınıstanoğlu’nu tanımak için, kıymetli bir eseri literatüre kazandıran Kırgız doktora adayı Sabırbek Börübay ile konuştum. “Kasım Irlarının Cıynagı (Kasım Şiirleri Mecmuası)” adlı eserin tıpkıbasımı ve Türkiye Türkçesine aktarımı yazar tarafından hazırlandı ve Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı TÜRKSOY tarafından yayımlandı.
Bu eserin taş baskı nüshası 1976 yılında Kırgızistan Batken bölgesinin ileri gelen ilim adamlarından Molla Begmat’ın torunu Sıdı- ka İsmanova tarafından Kırgız Cumhuriyeti Millî İlimler Akademisi’ne teslim edildi. Kasım Tınıstanoğlu’nun hayatındaki dönüm noktalarından birisi, hocası Mağcan Cumabay ile tanışmasıdır. Mağcan Cumabay, Türk Kurtuluş Savaşı’nın yaşandığı yıllarda Kazakistan’dan Anadolu Türklüğüne destek olan “Uzaktaki Kardeşime” isimli şiirin yazarıdır. Tınıstanoğlu, 1919-1920 yıllarda Taşkent’te hocası Mağcan Cumabay ile tanıştı. Türkistan’ın büyük şairi Mağcan Cumabay, Kazak halkının millileşme çabalarına ve Kazak milli hareketi Alaş Orda’da verdiği mücadele ile bilinmektedir.
Bu noktada, İsmail Bey Gaspıralı’nın kurduğu Usül-û Cedid’i Kırgızistan’da yaşatan Kasım Tınıs- tanoğlu’nun eserine ilişkin yazar arkadaşımızın dilinden bu çalışmayı tanıyalım:
“Tınıstanoğlu, Taşkent’teki eğitimi süresince hovası Mağcan’ın kaleme aldığı şiirlerinin etkisi altında kalmıştır. Ayrıca, Mağcan Cumabay ile “Şolpan” ve “Sana” dergilerinde ve “Ak Col” gazetesinin ilim heyetinde beraber çalışmıştır. Tınıstanoğlu, üstadının şiirlerinden esinlenerek kendi şiir kitabını 1925 yılında Moskova’da yayımlattı. Tınıstanoğlu’nun şiir kitabının yayımlanmasında Mağcan Cumabay’ın önemli katkısı bulunmaktadır. Tınıstanoğlu tarafından 1925 yılında Mosko- va’da yayımlanan “Kasım Irlarının Cıy- naġı’ adlı eserde Kazak Türkçesiyle 12, Kırgız Türkçesiyle 18 şiir yer almıştır. Arap harfleriyle kaleme alınan eser 34 şiiri içermekte olup 110 sayfadır”
Kasım Tınıstanoğlu, ve daha nice Türkistan aydını, 20. yüzyılda İsmail Gaspıralı’nın “dilde, fikirde, işte birlik” şiarıyla mücadele etmiş, baskıcı Sovyet yönetimine karşı Türk halklarının mücadelesi için son damla kanlarına kadar var olma savaşı vermiştir.
Anadolu Türklüğünün Türkistan’ın fikir adamlarını, şairlerini ve onların eserlerini tanıması amacı taşıyan bu çalışmayı hazırlayan yazar Sabırbek Börübay’ı kutlarız. Aynı zamanda, bu eserin bir an önce Türkiye Türkçesi’nde yayın hayatına kazandırılmasını umut ediyoruz.
