Nogay Türkleri edebiyatçıları -2
Baymırza Manap oğlu: Baymırza Manap oğlu(1888- 1918), genç bir yaşta ölmesine rağmen Nogay’ın en ünlü ozanlarından biridir. Hayatı boyunca adaletten yana olan şair, halkı okumaya ve öğrenmeye çağırmıştır.
- Fahruddin Abuşahman oğlu: XIX. yy.’da yaşamış olan Fahruddin Abuşahman oğlu (1808-1883) birçok şarkıcının hocası, aynı zamanda âlim Nogay şairlerinden biridir. “Egiz” ve “Gül-Envar” adlı iki aşk destanının yazarıdır. O da eserlerinde ağır bir dil kullanmıştır. Arslan Şaban oğlu ile birlikte yazdıkları “Karaydar Man Kızıl Gül” destanında Karaydar’ın sözlerini Aslan Şaban oğlu, Kızıl Gül’ün ise Fahruddin Abuşahman oğlu yazmıştır.
- Arslan Şaban oğlu: Arslan Şaban oğlu da (1858-1912) birçok şiir, destan ve türküler yazmış tanınmış bir şairdir. Eserlerinde zenginlerin yaptığı zulüm ile sevgi ve aşk temasını işler. Bir şiirinde kendisini şu şekilde anlatmaktadır:
Ayt deseñiz, aytayım,
Söyle derseniz, söyleyim,
Asılım bolır Nayman.
Aslım olur Nayman.
Adilliktiñ yolınnan
Adaletin yolundan
Alp sirelse-tayman-
Alıp donsa kaymam.
- Aji-Molla Numan oğlu: Aji-Molla Numan oğlu(1887-1930). Kara Nogay’ın en şöhretli şairlerinden biridir. Ekim ihtilâline kadar eserlerinde halkın çektiği sıkıntıları anlatan şair, ihtilâl sonrası yeni düzeni öven şiirler yazmıştır.
- Kara Nogaylı Oraz Aytmambet oğlu: XIX. yy.’da yaşayan başka bir şair de Kara Nogaylı Oraz Aytmambet oğlu‘dur. Onun, ekincilerin her yıl en büyük düşmanı olan çekirge için yazdığı şarkı çok ünlüdür.
- Canibekov Abdulhamid Şarşenbiyeviç: A. Ş. Canibekov 18 Mart 1879 yılında Astrahana bağlı Tsarevo (Tiek, Tıyak) kasabasında dünyaya gelmiştir. Eğitimini medresede almıştır, ancak medrese kurallarına aykırı olarak rusça, tarih, coğrafya, rus ve şark edebiyatını öğrenmiştir. Nogay ve rus dilllerinden başka arapça ve başka türk lehçelerinde de konuşmuştur. Eğitim alanındaki çalışmaları 1901 yılında Astrahan Nogayları arasında iken başlamıştır. Bilindiği gibi, o dönemde ülkenin güney bölgesinde, Astrahan, ihtilal merkezlerinden biriydi, dolayısıyla bu durum Canibekov’un dünya görüşünün oluşumunda muhakkak etkili olmuştur. Belinskiy, Dobrolyubov, Çernışevskiy gibi edebiyat adamlarının eserleri ve türk halkların önde gelen temsilcileri ile tanışması Canibekov’un yenilikçi görüşlerinin gelişmesine yardımcı olmuştur. Aynı şekilde P. Melioranskiy, G. Ananyev, N. Semenov, V. Radlov , V. Farforovskiy, Ç. Valihanov, M. Osmanov gibi alimlerin eserlerini de incelemiş bulunmaktadır.
Kendi otobiyografisinde yazdığı gibi 1901- 1917 yılları arasında Astrahan Vilayeti Krasnoyarskiy kasabasında karagaş-Nogayları arasında öğretmen olarak çalışmış. Canibekov’un çiftçi çocuklarının eğitimi için okullar açtığı ve o okullarda hem yöneticilik hem de rusça eğitim verdiği bilinmektedir. Canibekov A. Umerov, Ş. Mercanî ve A. Basırov ile birlikte Tatar grubu olan RSDPR’ın “Tup” (Puşka) dergisini çıkardığı malumdur. Ancak o dergi üç sayı çıkardıktan sonra kapatılmıştır. A. Umerov da mali cezaya tabi tutulmuştur. O dergide çalışanlar ise gizli olarak çalışmaya başlamışlardır. 1917 İhtilalinden sonra Canibekov eğitim ve aydınlatma faaliyetlerini Astrahan bölgesinde bağlı tatar köylerine devam ettirmiştir (günümüzde Privojsk bölgesi). Aynı dönemde Canibekov Nogay folklorünü de kaydetmeye başlamıştır. Yine o dönemlerde onun sanat kabiliyetleri ortaya çıkmıştır – “Karaşay Nogayların düğünü” piyesi 1918 yılında Astrahan tiyatrosunda oynanmıştır. “Satılmış murzalar” piyesi ise Atrahan’ın Nogay bölgesinde oynanmıştır.
