Azerbaycan Halk Cumhuriyeti 101 yaşında

Azerbaycan…adı güzel, bayrağı güzel, toprağı güzel, insanı güzel Vatan.  Azerbaycan…tarihi zengin, edebiyatı zengin, kültürü, müziği zengin  esin kaynağımız. Bu güzellikler ve zenginliklerinden dolayı hep başı belalı Kafkas Ocağımız.   Zulme uğrayan, ikiye parçalanan, kimliği yasaklanan, toprağı işgal edilen kanayan dert yaramız. Baskılara yılmayan, direnen, başkaldıran, kolundaki zincirleri parçalayan mert yanımız.  Ata Toprağımız, Odlar Yurdumuz,  ilk cumhuriyetimiz, ilk operamız, Kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanıyan ilk demokrasi sayfamız

19. yüzyılda da Rusya’nın işgaline maruz kalan Azerbaycan Güneye ve Kuzeye parçalanmış durumdaydı.

1. Dünya Savaşı zamanı  Çar Rusya’sı çöküşe uğrayarak devrildiği sırada Kuzey Azerbaycan’da Halk Harekatı yükselişteydi.  Dönemin karışıklığından ve Dünya savaşının varlığından faydalanan ermeniler de büyük devletlerden destek alarak Azerbaycan Türklerine karşı soykırım fırsatını yakalamıştı. 3 halkın temsil ettiği Güney Kafkasya Seymi, Azerbaycan’da yaşanan soykırımın karşısına almak adına hiçbir girişimde bulunmak istemedi. Seymin çoğunluğu emeni ve Gürcü halklarından olduğundan ve Osmanlı devletini tehlike gördüğünden ona karşı savaş vermeği daha önemli sayıyordu. Seymin Azerbaycan tarafı ise Osmanlı devletini kardeş ve müttefik gördüğünden, ermeni tarafının hem Azerbaycan’a, hem de de Gürcistan’a toprak iddialarından Güney Kafkasya Seyminin sonunu getirdi. 27 Mayıs 1918 tarihinde Azerbaycan tarafı Tiflis’te toplantı yaparak Azerbaycan Milli Şurası’nı  (Ulusal Konseyi)  kurdular. Milli Şura’nın Başkanı Mehmet Emin Resulzade seçildi. Bir gün sonra, yani 28 Mayıs 1918 tarihinde Azerbaycan  Milli Şura’sı İstiklal beyannamesi kabul etti. İstiklal Beyannamesinde şu cümleler yer almakta;

·         Bugünden itibaren Azerbaycan tam bağımsız bir devlettir. Güney Kafkas’ın Güney ve Doğu kısımlarından ibarettir. Ali hakimiyet Azerbaycan halkına mahsustur. 

·         Bağımsız Azerbaycan devletinin yönetim şekli Halk Cumhuriyetidir.

·         Azerbaycan Halk Cumhuriyeti bütün milletlerle ve bilhassa komşu millet ve devletlerle iyi ilişkiler tesis etmeye azmeder.

·         Azerbaycan Halk Cumhuriyeti, millet, mezhep, sınıf, tabaka ve cins farkı gözetmeden sınırları dâhilinde yaşayan bütün vatandaşlarına siyasi ve vatani haklar temin eder.

·         Azerbaycan Halk Cumhuriyeti, arazisinde yaşayan bilcümle milletlere serbest gelişimleri için geniş alan bırakır.

·         Kurucular Meclisi toplanıncaya kadar Azerbaycan idaresinin başında genel oy ile seçilmiş Milli Şura ve Milli Şura’ya karşı sorumlu olan geçici hükümet bulunur.

İşte bundan sonra, Azerbaycan bağımsızlığını ilan ederek, Türk ve Müslüman Dünyasında ilk Cumhuriyetini kurmuş oldu. Fakat Bakü hala da işgal altında olduğundan bağımsız Azerbaycan’ın başkenti Gence oldu. Enver Paşa’nın talimatı ve Nuri Paşa’nın komutanlığıyla Kafkas İslam Ordusu Bakü’yü geri alarak, Bakü Sovyeti idaresini yıkmış oldu. Enver Paşa M.E. Resulzade’yi arayarak Bakü’ün kurtuluşu haberini verdi. Böylelikle Bakü Azerbaycan’ın başkenti oldu.  Osmanlı Devleti Azerbaycan Cumhuriyeti’ni tanıyan ilk devlet olarak tarihe geçti.  23 ay ömür süren Halk Cumhuriyeti kısa dönem içinde birçok başarıya imza atmış bulunmaktaydı.  Bolşevik ve taşnak birlikleri Halk Cumhuriyeti’ni yıkmak için bütün yolları denemekteydi. Dönemin tarihi şartları ve Sovyet Rusya’sının işgali sonucu Azerbaycan Halk Cumhuriyeti 27 Nisan 1920 tarihinde sona erdi ve Azerbaycan işgal edildikten sonra Sovyetler Birliğine katıldı. Yetmiş yılı aşkın esarette kalan Azerbaycan temelini 1918 yılında kurduğu Cumhuriyet değerlerine tekrar kavuşarak bağımsızlığını ilan etti.  Bugünün şartlarında da benzeri sorunlar yaşayan ve toprağının bir kısmı işgal altında olan Azerbaycan Cumhuriyeti, Türk Dünyasının vazgeçilmez bir parçası ve değeridir.

Cumhuriyetimizin  101. Yılı kutlu olsun ey kahraman ve Mübariz evlatların Şanlı Vatanı, nice yüzyıllara güzel diyar!