Meslek seçimi ve önemi

Yükseköğretim Kurumları Sınavı (YKS) olan ÖSYM'nin düzenlediği ve TYT, AYT, YDT olmak üzere 3 oturumdan oluşan üniversiteye geçiş sınavı sonuçları açıklandı. ÖSYM 2023-YKS tercih işlemlerinin 27 Temmuz-8 Ağustos tarihlerinde yapılacağını duyurdu. YKS tercihleri ÖSYM'nin https://ais.osym.gov.tr internet adresi üzerinden yapılacak. Bu süreçte tercih işlemleri kadar meslek seçiminin önemi tüm paydaşlar tarafından merak edilen bir konu olduğunu düşünüyorum

Meslek seçimi nedir?

Meslek, bir kimsenin belli bir eğitimle kazandığı ve temel çalışma alanı edindiği etkinlikler bütünüdür. İş, geçimini sağlamak üzere kazanılan mesleki becerinin uygulanmaya konulmasıdır. Esas olan mesleğe uygun işte çalışmaktır. Örneğin; inşaat mühendisliği meslek iken, müteahhitlik ise iştir. İşi olan ancak mesleği olmayan birçok insan da vardır. Örneğin; mesleği olmayan ancak işi müteahhitlik olan birçok insan gibi.

Meslek seçimi ise, bireyin kendine açık meslekleri çeşitli yönleri ile değerlendirip, kendi gereksinimleri açısından, istenilir yönü çok, istenmeyen yönleri az olan birine yönelmeye karar vermesidir.

Meslek seçimi neden önemlidir?

Meslek seçimi insanın hayatında verebileceği ve hayat boyu süren en önemli karalardan biridir. Sonuçları bireyin yaşam kalitesini yani psikolojik, ekonomik ve sosyal durumunu belirler.

Seçilen doğru meslek psikolojik olarak, kişinin hayatı anlamlı yaşamasını ve potansiyelini en üst düzeyde kullanmasını sağlar. Ekonomik olarak, kaç para kazanacağını ve gelecekte ekonomik durumunun nasıl olacağını belirler. Sosyolojik olarak, şehir, ilçe ya da köy gibi nerede yaşayacağını, kiminle evleneceğini, kimlerle arkadaşlık kuracağını belirler.

Meslek tercihini etkileyen faktörler nelerdir?

Bireyin meslek ya da kariyer gelişimini etkileyen psikolojik, sosyal, cinsiyet, politik ve ekonomik gibi birçok faktör olduğunu söyleyebiliriz.

Psikolojik faktörler; öğrenebilme gücü, bir iş ya da görevi diğer insanlara oranla daha hızlı başarılı yapabilme yetisi olarak da tanımlanabileceğimiz yetenek. Belli bir faaliyete hoşlanarak isteyerek yönelme olarak ifade edebileceğimiz ilgi. Belirli bir performans standardına erişilmesi olarak tanımlanabileceğimiz başarı. Ne istediği, neyi önemli ya da iyi bulduğu olarak anlayabileceğimiz değer. Doğuştan getirilen ve sonradan kazanılan özelliklerimizin toplamı olan kişilik özellikleri. Peki meslek seçiminde ilgi, yetenek ve değer hangisi daha önemlidir? Kişinin hangi alanda ne düzeyde beceriye sahip olduğunu (yetenek), nasıl bir çalışma ortamında ne gibi işleri yapmaktan hoşlanacağını (ilgi), mesleğinden ne gibi yararlar beklediğini (değer) bilmesi gerekir. Burada dikkat çekmek istediğim önemli bir husus da, yetenek doğuştan getirdiğimiz özelliklerimizden, ilgiler ise sonradan kazandıklarımızdan oluşur. Bu bakımdan ilginin her zaman değişebileceği unutulmamalıdır.

Sosyolojik faktörler; çocuklarının yetenek, ilgi ve değerlerinin oluşmasında, mesleklere ilişkin olumlu ve olumsuz tutum geliştirmesinde en çok etkili olan ailedir. Geliri, kültürel çevresi, eğitim düzeyi gibi çocuklarının mesleklerinin belirlenmesinde ailenin sosyo-ekonomik düzeyinin önemli olduğunu söylenebiliriz.

Cinsiyet faktörü; cinsiyet rolleri kalıp yargılarının kişin meslek seçeneklerinin sınırlanmasında önemli etkileri olabilmektedir.

Ekonomik ve politik faktörler; bunların zaman içinde değişimi başta istihdam olmak üzere bireyin meslek-(kariyer) sürecini etkileyebilmektedir.

Meslek seçerken nelere dikkat edilmelidir?

Meslek seçerken; zaman, faaliyet, sorumluluk gibi mesleğin gerektirdiği başlıca faaliyetler, çalışma ortamı ve koşulları, çalışanlarda aranan nitelikler, mesleğe hazırlanma ve giriş koşulları, mesleğin gerektirdiği eğitim, meslekte ilerleme ve kazanç durumu, iş bulma olanağı ve mesleğin geleceğine dikkat edilmelidir.

Meslek seçiminde kişiyi yönlendirici olan unsurlar nelerdir?

Meslek seçiminde kişiyi yönlendirici olan unsurlar olarak; kişinin yaşı ve olgunluk düzeyi, ailesi, arkadaş çevresi, öğrenim görülen okul türü, okul öğretmenleri ya da psikolojik danışmanları sayabiliriz. Burada her bir unsur önemli olmakla birlikte son kararı kişi ailesiyle birlikte vermelidir.

Meslek seçiminde ailenin rolü nedir?

Meslek seçiminde işlevsel bir ailenin rolü diğer unsurlardan daha önemlidir. Bu bakımdan sorumlu ve işlevsel bir aile çocuğunu tanımalı, iyi bir model olmalı, meslek seçimi konusunda bilgi sahibi olmalı,  çocuktan yapabildiklerinin üstünde şeyler istememeli, çocuğu uzaktan izlemeli,  son kararı çocukla birlikte karar vermelidir.

Sonuç olarak, meslek seçimi yani kararı meslek tercihinden yani sıralamasından daha önemlidir. Yapılan tercih ve yerleşilen program her zaman doğru karar verdiğimiz anlamına gelmez. Bu bakımdan meslek seçiminin önemi göz ardı edilmemelidir. Tüm öğrencilerimizin doğru tercih yapmalarını ve doğru karar almalarını diliyorum.