Belirsizliğe tahammülsüzlük

İnsanın belirsizlikle karşılaşması kaçınılmazdır. Belirsizlikten kaçınmak istemesi de oldukça doğaldır. Belirsizlik durumunda insan beyni belirsizlikle ilgili tahminler yapar ve öngörülerde bulunur. Ya çok çalışarak ya da başkalarından destek alarak kendini güvende hisseder ve belirsizliğe tahammül eder.  

Belirsizlik insanın çoğu kez olabilecek en kötü şeyin gerçekleşeceğini düşünmesine neden olur ve kaygı yaratır. Böyle zor bir durumda kaygı insanı bir şeyler yapamaya yönelik kontrol duygusu verir. Bu tür kaygı verici belirsizlik durumlarına karşı her insanın vereceği tepki farklı olabilir.

Belirsizlik insanlarda çaresizlik, kafa karışıklığı, umutsuzluk ve suçluluk, depresyon, kaygı, kimlik sorunları, eylemsizlik hali, strese bağlı hastalıklar ve kişilerarası şiddet gibi çeşitli psikolojik sorunlara yol açabilir ve tahammülsüzlüğe neden olabilir.

Belirsizliğe tahammülsüzlük, belirsizliğin tehdit eden (bilişsel), endişe ve rahatsızlık yaratan (duyuşsal) ve kaçınılması gereken (davranışsal) bir durumdur. Belirsizliğe tahammülsüzlük düzeyinin artması ile birlikte bireyin kaygı ve stres düzeyi yükselmekte, davranış oluşturmada kişi kendini yetersiz hissetmekte ve adaletsizlik hissettiği için de yaşam anlamsızlığına dolayısıyla mutsuzluğa neden olabilmektedir.

Belirsizliğe yönelik verilen tepkiler boyun eğme ve inkâr şeklinde görülebilir. Boyun eğmede kişi, gerçek durumu değiştiremeyeceğine inanarak kabul eder. İnkârda ise, kişi gerçek durumu değiştirebileceğine inanarak mücadele eder. Her iki yeni durumda da, belirsizlik yeni bir durum meydana getirir.

Belirsizlik durumundan kurtulmak için insan kendine şu soruyu sorar: “Aynı düşünceleri, duyguları ve eylemleri sürdürmeye devam mı etmeliyim? Bunun için çeşitli karar verme ve çözüm yolları bulmaya yönelir. Bunlardan en önemlileri psikolojik esneklik ve başa çıkma stratejileridir.

Psikolojik esneklik, kişinin kendi sınırlarını tamamen yok saymadan bulunduğu duruma veya ortama uyum sağlamalarıdır. Psikolojik esneklik sayesinde insan her duruma alışmaya meyillidir. Psikolojik esneklik kişinin iyi oluşuna ve psikolojik sağlığını sürdürmesine büyük katkı sağlar.

Başa çıkma stratejileri ise, doğrudan iletişime geçerek, insanın hissetme şeklini değiştirerek, dikkatini başka konulara yönelterek, arkadaşlarından destek alarak, duruma farklı bir perspektiften bakarak ya da konunun üzerine giderek belirsizlikten kurtulmaya çalışmasıdır.

İnsan hayatı boyunca şimdiye ya da geleceğe ait belirsizlik durumunu bilmek için uğraşır. Belirsizlik hayatın normal bir parçasıdır. İnsanoğlunun en eski ve güçlü duygusu korkudur ve en güçlü korku ise bilinmezlik kaygısıdır. Tepki ise, belirsizliğe tahammülsüzlüktür. İnsanın tahammül etmeyi ve belirsizlikle başa çıkmayı öğrenmesi, kaygısını azaltmanın ve mutlu hissetmenin anahtarıdır.

Geçmişle fazlaca meşgul olmak insanın depresif olmasına, gelecekle ilgili fazlaca beklentiler insanın kaygılı olmasına neden olmaktadır. Esas olan ve insanı mutlu kulan ise, geçmişten ders alarak, geleceği doğru okuyarak, anı anlamlı yaşayabilmesidir.