Üretim planlaması yapılabilir mi?
Optimum bitki deseni seçilmeden tarımsal üretim planlaması yapılabilir mi?
Ülkemizin de içinde olduğu kurak ve yarı kurak iklim özelliği taşıyan Akdeniz Havzası’nın sıcaklık artışından ve yağış azalmasından ciddi bir şekilde etkileneceğine özellikle son bir kaç yıldır şahit oluyoruz.
İklim değişikliği, nüfus artışı, sanayideki gelişme ve çevre kirliliği ve gibi faktörlerin su kaynakları üzerindeki olumsuz etkisi dikkate alındığında, ülkemizin gelecekte çok önemli su sıkıntılarının beklediği söylemeliyiz.
Bu durumun su stresini arttırması ve kuraklıkların daha sık ve ciddi boyutlarda yaşanmasına yol açması aşikârdır. İklim değişikliği öngörüleri sonucunda su kıtlıklarının sadece tarım sektörünü değil tüm sektörleri etkileyecektir. Tarım sektörünü etkilemekle kalmayıp ciddi anlamda gelir kaybının yaşatacağı da bir gerçektir.
Ülkemiz su zengini mi? yoksa su fakiri mi?
Zenginlik, fakirlik; nüfus, su oranından çıkan sonucun farklı şekillerde değerlendirilip ülkelerin veya bölgelerin su zengini veya su yetersizliği olarak sınıflandırılmasıdır. 22 Ağustos 2024 itibariyle ülkemiz nüfusu: 85 milyon 372 bin. Tam olarak bilinmese de ülkemizdeki mülteci, göçmen yaklaşık 15 milyon kabul ettiğimizde ve sürdürülebilir su miktarımız, potansiyelimiz: 112 milyar metreküp hesaplarımızda kullandığımızda;
Nüfus 85 milyon iken, kişi başına düşen su miktarı: 1317 metreküp,
Nüfus 100 milyon iken, kişi başına düşen su miktarı: 1120 metreküp.
Günümüzde bir ülkenin su zengini sayılabilmesi için yılda ortalama kişi başına 10,000 metreküp su potansiyeline sahip olması gerektiği kabul edilmektedir.
Ülkemizin toplam yüz ölçümü 783,562 kilometre karedir. Üç tarafı su ile çevrili bir ülke olsa da tatlı su varlığı açısından zengin bir ülke değildir!
Ülkemizde suyun sektörel kullanımı!
Ülkemiz: “Tarımsal, yüzde 74; Evsel, yüzde 15 ve Endüstriyel, yüzde 11” olarak sektörel su kullanımına sahiptir.
Yüzde 74’lük tarımsal sulamada; yüzde 60 yüzey-salma-karık-vahşi sulama, yüzde 23 yağmurlama sulama ve yüzde 17 damla sulama yapılmaktadır.
Acı ama gerçek birkaç olaydan bahsetmeliyim ki; basınçlı sulama yöntemleri ülkemizde yüzey-salma sulama randımanında işletiliyor hemen hemen. Yani 100 birim suyun projede 90’ı faydalı olacak diye kabul ediyoruz. Ama yüzde 40-50’lerde faydalı olabiliyor.
Ülkemizde tüm sulama yöntemlerinin randımanları ortalaması yüzde 50’lerde. Oysaki bu oranın yüzde 80-90’larda olması gerekir.
Tarımsal amaçlı sulamalarda kullanılan su miktarını kontrollü yapma, yağışların ve sulama sularının daha etkin kullanımını artıracak yetiştirme yöntemlerine yönelme, suyun sınırlı olduğu yerlerde bazı bitkilerin belirli gelişme dönemlerinde su kısıntısına gitmek suretiyle su tasarrufu sağlama ve tasarruf edilen suyu diğer üretim alanlarına dağıtarak daha fazla üretim alanını sulama fikri günümüzde en çok benimsenen sulama stratejisini olmalıdır.
Bu amaçla toprak ve su kaynaklarının optimum biçimde kullanılması ve üretim planlarının hazırlanmasına yönelik çalışmalara hız verilmeli yapılan çalışmalar sahaya biran önce yansıtılmalıdır.
Tarımsal üretimde temel amaç, tarımsal işletmelerin kendi koşul ve olanaklarına göre toprak, iklim, su ve insan gücü kaynaklarının en verimli ve en uyumlu bir şekilde kullanılmasını sağlamak suretiyle işletmenin üretimini, verimliliğini artırmak ve harcanabilir gelir seviyesini yükselterek tarımsal işletmeleri güçlendirmek ve bunların milli gelire katkılarını artırmaktır.
Bir tarım işletmesinin planlanmasındaki amaç, o işletmede, mevcut şartlarda mümkün olan en yüksek geliri elde edebilmek için hangi ürünlerin yetiştirileceğini, bunlardan hangi seviyede üretimde bulunulacağını ve üretimde hangi yöntemlerin kullanılacağını tespit etmektir.
Son söz: Alternatifi olmayan bir kaynağımızı yönetemiyoruz, maalesef. Tarım bakanlığının uygulamak istediği tarımsal üretim planlamasında ön plana çıkarılmak istenen fakat yeterince anlatılamayan ve anlaşılamayan bir kavram “suya göre tarım”…
Tarım Bakanlığına bağlı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü, DSİ ve Tarım Reformu Genel Müdürlüğü başta olmak üzere birçok birim kuraklığa karşı çalışmalar yürütüyor. Çok çalışmalarımız ve planlarımız var ama uygulamaya geçemiyoruz, maalesef.
Kalın sağlıcakla.
